Retinopathi Diabetig a Sgrinio Llygaid Diabetig

Beth yw Retinopathi Diabetig?

Mae Retinopathi Diabetig (RD) yn un o gymhlethdodau diabetes sy’n effeithio ar bibellau gwaed bach yng nghefn y llygaid (y retina). Gall lefelau glwcos uchel yn y gwaed achosi i’r pibellau gwaed bach yn y retina gau. Pan mae hyn yn digwydd, mae’r llygaid yn cyfaddawdu am y cyflenwad gwaed is drwy dyfu pibellau gwaed newydd sy’n fregus ac yn gallu gollwng. Y retina yw rhan ‘gweld’ y llygaid, a gall effeithio ar y golwg os caiff ei niweidio. Os caiff ei adael heb ei drin, gall hyn achosi dallineb neu golli golwg na ellir mo’i wella.

Atal a Thrin

Mae hwn yn gyflwr graddol, ond gellir oedi neu wella niwed i’r llygaid yn y camau cynnar.

Y prif fesurau ataliol yw monitro a rheoli lefelau glwcos yn y gwaed, pwysedd gwaed a cholesterol. Efallai fod yr unigolyn yn cymryd meddyginiaethau i helpu i leihau eu risgiau. Bydd bwyta deiet cytbwys a chadw’n heini hefyd yn fuddiol.

• Dylai pobl sy’n dioddef o ddiabetes fynd am apwyntiadau sgrinio llygaid yn rheolaidd yn ogystal â phrofion llygaid rheolaidd gydag optegydd. Dylai fod optegydd neu optometrydd yn ymchwilio i unrhyw broblemau gyda’r golwg, yn hytrach nag aros am apwyntiad sgrinio llygaid .

• Mae sgrinio llygaid diabetig yn cynnwys tynnu ffotograffau o gefn y llygaid gan ddefnyddio camera arbennig, ar ôl rhoi diferion yn y llygaid i ymledu’r gannwyll llygad. Gall y diferion llygaid fod yn anghyfforddus a bydd yn achosi amhariad i’r golwg am oddeutu 4-6 awr.

• Mae’r apwyntiad sgrinio llawn yn cymryd rhwng 40 munud ac awr. Mae’n cymryd oddeutu 5 i 10 munud i dynnu lluniau’r llygaid. Bydd angen i’r unigolyn sy’n cael ei sgrinio barhau i eistedd yn edrych ar y camera, gan gadw ei ben yn llonydd a symud ei lygaid yn ôl y cyfarwyddyd er mwyn tynnu ffotograffau clir.

• Yna caiff delweddau’r llygaid eu hasesu am Retinopathi Diabetig (RD). Mae’r rhan fwyaf o bobl yn cael eu galw i gael eu sgrinio bob 1-2 flynedd, ond bydd oddeutu 1 ym mhob 50 o bobl sy’n cael y prawf yn cael ei atgyfeirio at arbenigwr llygaid am ragor o ymchwiliad neu i drin ei retinopathi

Dylid gofyn am gyngor gan dîm nyrsio DESW cyn mynychu’r clinig, drwy alw llinell gymorth DESW sydd i’w gweld ar y llythyr apwyntiad ac ar 03000 030 500.

Fel arall, gallwch anfon neges e-bost atynt drwy diabetic-eye-screening@ wales.nhs.uk neu fynd i https://phw.nhs. wales/services-and-teams/screening/ diabetic-eye-screening-wales/ i gael mwy o wybodaeth. ¹Canllawiau – Pobl sydd â diabetes ac sy’n gyrru i apwyntiadau, a defnyddio diferion (diweddarwyd Mawrth 2024) https://www.gov.uk/government/publications/diabetic-eye-screening-patients-who-drive-to-appointments/diabetic-eye-screening-patients-who-drive-to-appointments (cyrchwyd 22/07/2024).

• Nid yw sgrinio yn atal retinopathi, ond gall ei adnabod yn gynnar pan mae’r driniaeth yn fwy effeithiol.

• Eich dewis chi yw mynychu apwyntiad sgrinio. Mae rhai pobl yn dewis peidio mynd, neu’n methu mynd i apwyntiadau sgrinio. Byddant yn dal i gael eu gwahodd i apwyntiad sgrinio’r llygaid eto cyn belled ag nad ydynt:
  – yn gwbl ddall yn y ddwy lygad
  – wedi optio allan o’r gwasanaeth
  – wedi’u hasesu’n anghymwys i gael eu sgrinio

• Nid yw pobl na allant fynychu clinig cymunedol yn gallu cael eu sgrinio e.e.
  – efallai na fydd y rheini na allant aros yn llonydd
  – y rheini na allant blygu ymlaen
  – a/neu’r rheini na allant ddilyn cyfarwyddiadau gael eu sgrinio

Gellir trin retinopathi. Mae’n hanfodol sgrinio llygaid yn rheolaidd.

Gwyliwch y Ffilm Sgrinio Retinol yma

Cataractau

Achosir cataractau pan mae’r lens yn y llygaid yn datblygu mannau cymylog. Mae hyn yn achosi:

• Golwg cymylog neu wedi’i amharu
• Golwg dwbl
• Trafferthion gweld mewn golau gwael
• Sensitifrwydd i olau a golau llachar

Glawcoma

Achosir glawcoma gan bwysedd cynyddol yn y llygaid a gall niweidio nerf y llygaid. Dyma’r arwyddion:

• Colli golwg ochr neu berifferol
• Gweld lleugylchau o gwmpas goleuadau
• Amhariad i’r golwg